Dane dotyczące obiektu.
nazwa obiektu: organy piszczałkowe
budowniczy: D. Biernacki
data powstania: 1903
dane muzyczne: wiatrownice – stożkowe, traktura klawiatur: pneumatyczno – mechaniczna, traktura registrów – pneumatyczna, 2 manuały + pedał, zakres klawiatur ręcznych – C-f”’, zakres klawiatury pedałowej – C-d’.
Czas trwania remontu:
I etap: lipiec – wrzesień 2003,
II etap: lipiec – październik 2004.
Stan zachowania i przyczyny zniszczeń.
Organy kościoła p.w. Św. Trójcy w Wyszogrodzie reprezentują romantyczny kierunek w budownictwie organowym.
Do niedawna potępiany typ organów romantycznych powoli wraca do łask. Co więcej, znane są przykłady budowy współczesnych instrumentów w tym duchu. To prawda, że typowo romantyczne instrumenty nadają się do specyficznego rodzaju muzyki, organowej muzyki „symfonicznej”. To próba upodobnienia organów do orkiestry symfonicznej legła u podstaw idei dyspozycji organów romantycznych. W ślad za tym powstawały monumentalne dzieła organowe. Jednak organy o typowo romantycznej dyspozycji były mało uniwersalne. Nadawały się świetnie do akompaniamentu w czasie liturgii, jednak z reguły brak głosów wysokostopowych oraz alikwotowych oraz przewaga głosów 8-stopowych stwarzał problem wszechstronnego ich wykorzystania (np. dla odtwarzania muzyki barokowej).
Historia jednej pracy - dyspozycja
| Manuał I (C-f''') | Manuał II (C-f''') | Pedał (C-d') |
|---|---|---|
| Bourdon 16' | Geigern principal 8' | Subbass 16' |
| Principal 8' | Salicet 8' | Bourdon 16'* |
| Gamba 8' | Aeolina 8' | Octavbass 8' |
| Hohlflote 8' | Vox angelica 8' | |
| Octave 4' | Gedeckt 8' | |
| Flote 4' | Viola 4' | |
| Mixtura 3 Chore | ||
| Połączenia, reg. pomocnicze: II/I, Octavkoppel I, I/P, II/P, Pedaloctavkoppel | ||
| * faktycznie zamontowany jest głos Cello 8' |
Część piszczałek metalowych, szczególnie mniejszych wykradziona i w okresie późniejszym (powojennym) dorabiana. Drewniane zaatakowane przez drewnojada. Całość bardzo brudna. Podczas prac remontowych kościoła część piszczałek metalowych zdewastowana. W organach zastosowano wiatrownice stożkowe. Wiatrownice manuałów o 54 tonach (C-f”’), pedału o 27 tonach (C-d’). Organy przez kilkadziesiąt lat nie były serwisowane. Doraźne prace ograniczały się do wyłączania poszczególnych piszczących dźwięków bądź całych głosów. Swoje piętno odcisnął czas – wiele elementów, szczególnie skóra, uległy naturalnemu zużyciu. Bardzo aktywnie działał drewnojad. Wszystkie te czynniki złożyły się na to, że instrument po około 100 latach od chwili budowy znajdował się w stanie katastrofalnym tylko w minimalnym stopniu służąc liturgii.
Program prac remontowych.
Prace przeprowadzono na podstawie ustaleń z maja 2003 roku pomiędzy Parafią p.w. Świętej Trójcy w Wyszogrodzie reprezentowaną przez Ks. Dziekana Zenona Glicnera, a Zakładem Organmistrzowskim z Braniewa reprezentowanym przez Andrzeja Kowalewskiego – właściciela Zakładu. Ustalenia dotyczyły minimalnego zakresu prac mających na celu przywrócenie do używalności manuału I instrumentu (7 głosów).
Prace te nazwano Etapem I i swoim zakresem obejmowały one czynności dotyczące manuału I.
Prace przeprowadzono w okresie: lipiec – wrzesień 2003.
28 czerwca 2004 roku mgr Marian Dorawa wydał „Orzeczenie konserwatorskie dotyczšce remontu zabytkowych organów kościoła parafialnego Św. Trójcy w Wyszogrodzie” w którym opisał stan instrumentu, wytyczył kierunek przyszłych działań i odniósł się do dotychczas przeprowadzonych prac. W swoim Orzeczeniu Autor stwierdza:
„Po zapoznaniu się z przedstawionym zakresem wykonanych dotąd prac, stwierdzono solidność ich wykonania. (…) Ponieważ wykonane dotąd prace nie budzą zastrzeżeń zarówno pod względem warsztatowym jak i konserwatorskim, mogą one być nadal kontynuowane przez powyższego organmistrza mgr inż. Andrzeja Kowalewskiego”.
Gospodarz Obiektu wystąpił do WUOZ w Warszawie Delegatury w Płocku z wnioskiem o zezwolenie na przeprowadzenie prac konserwatorskich przy organach kościoła parafialnego p.w. Św. Trójcy w Wyszogrodzie. Decyzją Nr 142 z dnia 07.07.2004. takie zezwolenie zostało wydane.
Do drugiego etapu prac przystšpiono w lipcu 2004 roku. Prace dotyczyły zespołów manuału II i klawiatury nożnej. Po częściowym demontażu wiatrownic (przewidzianym zakresem prac) okazało się, że kornik zniszczył znacznš część drewna wiatrownicy man. II. Spowodowało to konieczność całkowitego jej demontażu i naprawy w warsztacie z odtworzeniem zniszczonych części.
Prace remontowe zakończono w październiku 2004 roku.
Po zakończeniu prac konserwatorskich dokonano komisyjnego ich odbioru. Na okoliczność tę spisano Protokół Odbioru, w którym stwierdzono:
„Remont został przeprowadzony prawidłowo wg zaleceń zawartych w ekspertyzie konserwatorskiej z poszanowaniem wartości zabytkowych obiektu. Prace wykonano solidnie na miarę stanu zachowania i wieku instrumentu”.
W dniu 2004.10.10. odbył się koncert w którym zaprezentowano możliwości zrekonstruowanego instrumentu.
